ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

   Χθες αρκετοί μαθητές του σχολείου μας μαζί και οι γονείς τους (εδώ στην Αθήνα συνοδεύουν και οι γονείς για ευνόητους λόγους), βρίσκονταν στους δρόμους για να πούνε οι μικροί τα κάλαντα.

Όμως παρότι αρκετοί τα έχουν πει και  έχουν γευθεί την εμπειρία τους ελάχιστοι γνωρίζουν την προέλευση του εθίμου αυτού.

Τα κάλαντα λοιπόν είναι ευχετικά τραγούδια που έρχονται σε μας  από τα βάθη της ιστορίας και της παράδοσής μας.

Τα κάλαντα ψάλλονται κυρίως από παιδιά μέχρι ορισμένου ορίου ηλικίας (14-15 ετών) αλλά και από ώριμους άνδρες, είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες που περιέρχονται οικίες, καταστήματα, δημόσιους χώρους κ.λπ. με τη συνοδεία του πατροπαράδοτου σιδερένιου τριγώνου αλλά ενίοτε και άλλων μουσικών οργάνων (φυσαρμόνικας, ακορντεόν, τύμπανου κλπ).Κύριος σκοπός των τραγουδιών αυτών είναι μετά τις αποδιδόμενες ευχές τα "Χρόνια Πολλά" το φιλοδώρημα είτε σε χρήματα (σήμερα) είτε σε προϊόντα (παλαιότερα). Σχετική με αυτό είναι και η παρασκευή "κουλούρας" ονομαζόμενη "κολλίκι" (Βέροια) ή "κουλιαντίνα" (Σιάτιστα) και όσοι κουβαλούν αυτά ονομάζονται "Κουλουράδες" ή "Φωτάδες".

Ο μεγάλος αριθμός των διαφόρων παραλλαγών στα κάλαντα εξανάγκασε να διακρίνονται αυτά σε εθνικά ή αστικά και στα τοπικά ή παραδοσιακά (κατά περιοχή). Στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές μόνο στον Ελλαδικό χώρο.

Η ρίζα αυτής της συνήθειας προφανώς βρίσκεται στην Ρωμαϊκή εποχή .Τότε υπήρχαν οι καλένδες. Με αυτό τον όρο ονομάζονταν, μάλλον από τον Ε' αιώνα, οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών, δηλαδή η αντίστοιχη των παρά των Ελλήνων "νουμηνία" (σημερινή πρωτομηνιά). Περιφημότερες ήταν οι Καλένδες του Ιανουαρίου, (calendae Januariae) επειδή γιορτάζονταν και η έλευση του νέου χρόνου. Κατά τη διάρκεια των Καλενδών αυτών γίνονταν αμοιβαίες επισκέψεις συγγενών και φίλων με ανταλλαγή δώρων των λεγόμενων strena (κυρίως μέλι, ξερά σύκα και χουρμάδες) ως και μικρών νομισμάτων. Επίσης πρόσεχαν, στη διάρκεια αυτών, τις εκφράσεις τους και τις κινήσεις τους ώστε να μη αποβούν κακοί οιωνοί στο νέο έτος.

Οι καλένδες έδωσαν το όνομα στα δικά μας κάλαντα.Ο Βυζαντινός λόγιος Μιχαήλ Ψελλός αναφέρεται σε παιδιά που τραγουδούν καλάνδας την Πρωτοχρονιά μπροστά από τις πόρτες των σπιτιών γελώντας και κοροϊδεύοντας το ένα το άλλο. Μετά λέει περίμεναν την αμοιβή του νοικοκύρη.

Στον Ελλαδικό χώρο το έθιμο παρέμεινε και  διαιωνίστηκε μέχρι σήμερα. Μάλιστα  στα δημοτικά τραγούδια υπάρχει ειδική μελέτη και ομάδα τραγουδιών  τα κάλαντα. Μέσα στα κάλαντα υπάρχουν ευχές που δείχνουν την κατάσταση της εποχής εκείνης αλλά και τι προσδοκούσε γενικότερα ο λαός μας τότε. Μια από τις κυριότερες ευχές που διατυπώνονται στα κάλαντα την εποχή της Τουρκοκρατίας ήταν να αξιώσει ο θεός τα αγόρια να βάλλουν πετραχήλι ή για τα κορίτσια να έχουν καλή παντρειά. Ενώ στα κάλαντα υπήρχαν παινέματα ώστε να συγκινηθεί ο νοικοκύρης και να φιλοδωρήσει με γενναιότητα. Γενικότερα ο Ελληνικός  λαός πλούσιος σε συναισθήματα αλλά και σε δυσκολίες ιστορικές μέσα ακόμα και από τα κάλαντα  αντιμετώπιζε με αξιοπρέπεια και δύναμη τη ζωή γύρω του.

Τα κάλαντα τραγουδιούνταν και τραγουδιούνται παραμονές Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων. Στην ουσία εκφράζουν  την διάθεση των ανθρώπων να πραγματοποιηθεί και να εξασφαλιστεί η  ευτυχία και η αφθονία τη νέα χρονιά που έρχεται.

Εμείς ευχόμαστε στους μαθητές του σχολείου μας να είναι πάντα γεροί και με διάθεση, να λένε τα κάλαντα, να χαίρονται με αυτά αλλά να διατηρούν επίσης και ένα έθιμο ελληνικό που έρχεται και μας συναντά χιλιάδες χρόνια πριν.